Zanim jeszcze z ulic polskich miast i dróg wiejskich zniknęła znienawidzona sylwetka zaborczego policjanta, czy żandarma, na obszarze b. zaboru rosyjskiego powstawały już organizacje polskie, mające na celu zapewnienie ładu i porządku publicznego. Organizacje te zwane Strażami Obywatelskimi, tworzone przez Komitety Obywatelskie najczęściej w porozumieniu z ustępującymi władzami rosyjskimi, nie tylko umiały zapewnić spokój ludności w przejściowym okresie od wymarszu władz rosyjskich do czasu wkroczenia okupantów i zorganizowania przez nich nowych władz, ale umiały także oprzeć się zakusom likwidacyjnym ze strony okupantów i przez cały czas pobytu obcej przemocy na ziemiach Polski, reprezentowały wobec niej wolę i siłę społeczeństwa polskiego.
Chronologicznie pierwszą organizacją tego rodzaju były Straże Obywatelskie Zagłębia Dąbrowskiego (lipiec 1914 r.), które jednak po niewielu miesiącach zostały rozwiązane. Znacznie później pojawiła się Straż Obywatelska m. st. Warszawy. Ta też organizacja może być uważana za zawiązek przyszłej polskiej policji, gdyż przetrwała cały okres okupacji i ze względu na swoją liczebność, wewnętrzną spoistość oraz dojrzały ustrój, wywarła znaczny wpływ na kształtowanie się wielu innych podobnych organizacji, które powstały później na terenie b. zaboru rosyjskiego. Straż Obywatelska m. st. Warszawy zaczęła się organizować już w lipcu 1914 r., rozpoczęła jednak służbę pod komendą adwokata Stanisława Popowskiego dopiero w pierwszych dniach sierpnia 1915 r. W okresie II RP Policja, która swymi tradycjami sięgała poza okres odrodzenia bytu państwowego, tę datę przyjęła za datę wskrzeszenia i dziesięciolecie swego istnienia święciła już w sierpniu 1925 r.
Za czasów okupacyjnych, a i później jeszcze po utworzeniu przez okupantów Królestwa Polskiego w granicach b. Kongresówki, liczne Straże, później Milicje Miejskie, nie utrzymywały z sobą stałego kontaktu, gdyż były to instytucje samorządowe, z założenia swego mające terytorialnie ograniczony zakres działania. Poza tym okupanci z przyczyn politycznych obawiali się łączenia się Straży w jednolitą, a zatem silną organizację policyjną.
Do tych i tak już zbyt licznych organizacji służby bezpieczeństwa przybyły po wypędzeniu okupantów jeszcze nowe, które powstawały dla utrzymywania bezpieczeństwa w przełomowych chwilach dziejowych we wszystkich dzielnicach odradzającego się Państwa. W całym szeregu miast, miasteczek i gmin wiejskich b. Kongresówki (częściowo i Małopolski) dla ochrony bezpieczeństwa publicznego powstały samorzutnie ochotnicze, lokalne organizacje. Na Lubelszczyźnie, gdzie utworzył się pierwszy rząd polski w listopadzie 1918 r., zaczęła działać Milicja Ludowa. W styczniu 1919 organizację Milicji rozszerzono na całą b. Kongresówkę. Milicja była rządowym organem służby bezpieczeństwa, zorganizowanym na sposób wojskowy, zależnym od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, podzielonym na komendy powiatowe i okręgowe, podległe Komendzie Głównej. W Małopolsce i Poznańskiem z Żandarmerii austriackiej i pruskiej zrodziły się polskie Żandarmerie Krajowe, oprócz pełniących tam funkcje Policji Miejskich i Gminnych. Dla ochrony urządzeń kolejowych i transportów rzecznych w byłym zaborze rosyjskim powstała Straż Kolejowa i Straż Rzeczna; na terenach operacyjnych i etapowych służbę pełniła Żandarmeria Polowa.
Wobec tej mnogości organizacji policyjnych o niezbyt dokładnie rozgraniczonych kompetencjach, rząd Rzeczypospolitej rozpoczął działalność w kierunku utworzenia jednolitej formacji policyjnej. Pierwotnie lubelska Milicja Ludowa pod koniec 1918 r. objęła jako policja rządowa funkcje zlikwidowanych ochotniczych Milicji Obywatelskich w całej b. Kongresówce. Na początku 1919 roku na mocy dekretu z 09.01.1919 r. powstała samorządowa Policja Komunalna, mająca zastąpić Milicje Miejskie.
Policja ta jest organizacją samorządową dla spraw bezpieczeństwa i porządku publicznego, organem wykonawczym władz państwowych i komunalnych, strzegącym przepisów w zakresie policji miejskiej. Organizacja należy do zarządów miast i związków powiatowych pod nadzorem Ministra Spraw Wewnętrznych. Naczelnicy Policji Komunalnych są urzędnikami państwowymi, koszta utrzymania ponosi samorząd i państwo. Rozporządzenie MSW z 14.03.1919 r. przekształca wszystkie organizacje służby bezpieczeństwa — z wyłączeniem Milicji Ludowej — w Policje Komunalne.
W kwietniu 1919 r. ówczesny kapitan, późniejszy generał, Kazimierz Młodzianowski otrzymał mandat połączenia Milicji Ludowej z Policją Komunalną, zaś 24 lipca 1919 r. ustawa o Policji Państwowej stworzyła prawną podstawę do zorganizowania jednolitej polskiej Policji Państwowej. Przekształcanie poszczególnych organizacji, pełniących służbę policyjną, w jednolitą Policję Państwową odbywało się stopniowo w zależności od warunków, w jakich doszło do skutku zespolenie poszczególnych dzielnic Polski z b. Kongresówką, na której obszarze unifikacja policji rozpoczęła się natychmiast po wejściu w życie ustawy policyjnej. W połowie 1920 r. zjednoczenie policji należy już uważać za dokonane z wyjątkiem Policji Litwy Środkowej, która weszła w skład ogólnej organizacji dopiero w połowie 1922 r. Policja Województwa Śląskiego z Komendą Główną w Katowicach stanowiła autonomiczną policję wojewódzką, wzorującą się na zasadach organizacji Policji Państwowej.
Zasadniczą cechą organizacyjną Policji Państwowej w myśl ustawy z 24 lipca 1919 (Dz. Pr. Nr. 61, poz. 363) była jej jednolitość, ułatwiająca operowanie oddziałami wszystkich rodzajów policji i stanowiąca podstawę do skrystalizowania się wspólnej doktryny i ogólnej ideologii policyjnej. Ustawa ta otworzyła nowy okres rozwoju instytucji policji w Polsce, wypełniony wprowadzeniem w życie założeń organizacyjnych ustawy i przygotowaniem całego szeregu rozporządzeń, instrukcji, zarządzeń, okólników itd., które miały uregulować wszystkie dziedziny służby policyjnej i życia korpusu policji. Z biegiem lat już sama praktyka służby policyjnej wskazywała na potrzebę zmiany lub uzupełnienia zasad zawartych w ustawie policyjnej. Zmieniające się formy organizacyjne władz państwowych, rozrost agend tych władz, zespolenie wszystkich w społeczeństwie sił celem przygotowania obrony narodowej i nowe ustosunkowanie się władz państwowych do zagadnienia obrony Państwa coraz kategoryczniej wymagał rewizji zadań państwowej organizacji służby bezpieczeństwa. Świadomość tej potrzeby dojrzała jednak ostatecznie i przybrała realny kształt dopiero po wypadkach majowych 1926 r.
Policja Państwowa, na której czele stał Komendant. Główny Policji Państwowej, podlegała Ministrowi Spraw Wewnętrznych i pod względem terytorialnym opierała się na administracyjnym podziale Państwa. Na czele okręgów wojewódzkich stali komendanci wojewódzcy, na czele zaś obwodów powiatowych — komendanci powiatowi Policji Państwowej. Niższymi jednostkami policyjnymi były: komisariaty, obejmujące większe miasta lub ich dzielnice i posterunki, obejmujące część gminy, gminę lub kilka gmin.
W zakresie utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego Policja Państwowa podlegała władzom administracji ogólnej, w zakresie zaś dochodzenia i ścigania przestępstw stanowiła organ wykonawczy władz sądowych i prokuratorskich. Poza kompetencja owych podmiotów pozostawały sprawy organizacji i administracji wewnętrznej, tj. uzupełnienia, wyszkolenia, zaopatrzenia, uzbrojenia, dyscypliny, kontroli służbowej, technicznego wykonywania służby, które pozostawały w zakresie obowiązków odpowiednich przełożonych policyjnych.
Korpus Policji dzielił się na funkcjonariuszy niższych (posterunkowy, starszy posterunkowy, przodownik i starszy przodownik) oraz wyższych (aspirant, podkomisarz, komisarz, nadkomisarz, podinspektor, inspektor, nadinspektor i generalny inspektor Policji Państwowej).
Ustawa o Policji Państwowej obowiązywała do 28 marca 1928 roku, kiedy została zastąpiona rozporządzeniem z 6 marca 1928 r. prezydenta Rzeczypospolitej o Policji Państwowej. Rozporządzenie nie zmieniało nazwy własnej formacji policyjnej, niemniej korygowało jej pozycje ustrojową. Przestawała być ona państwową organizacją służby bezpieczeństwa, stając sie „…zorganizowanym na wzór wojskowy korpusem, przeznaczonym do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego”.
Ograniczenie liczby podmiotów, wobec których Policja pozostawała w formalnoprawnej podległości, skorygowało też zasady jej finansowania. Koszty te ponosił wyłącznie Skarb Państwa; zniesiono tym samym 25% udziału nałożonego uprzednio na samorząd. Uprawnionymi jej dysponentami pozostały w zasadzie władze administracji ogólnej, a w zakresie dochodzenia i ścigania przestępstw władze sądowe i prokuratorskie.
Miejsce Policji Województwa Śląskiego w strukturze organów województwa, a także zakres powinności, precyzowało rozporządzenie wojewody śląskiego z 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie organizacji Policji Województwa Śląskiego, zatwierdzone następnie ustawa Sejmu Śląskiego z 2 marca 1923 roku. Policja Województwa Śląskiego swoja odrębność zachowała przez cały okres międzywojenny.
